Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği (CEİD), kurulduğu 2011 yılından bu yana Türkiye’de cinsiyet eşitliği ile ilgili faaliyetlerin etkin, sistematik ve sürekli izlenmesi için çalışan bir örgüttür.

Toplumsal cinsiyet eşitliğinin hayata geçirilmesine katkı sağlayacak kamu politikalarının oluşturulması, uygulanması ve sonuçlarının izlenmesi için kamu ve sivil toplumun kapasitenin güçlendirilmesine yönelik faaliyetler yürütmektedir.

Bunun yanında, toplumsal cinsiyet eşitliğinin bilimsel olarak izlenmesi için gerekli uzmanlık bilgisinin derlenmesine, bağımsız izleme deneyimlerinin paylaşılmasına ve elde edilen bilginin yaygın paylaşımına yönelik iletişim olanaklarının geliştirilmesi için çalışmaktadır. Bütün bunları yaparken temel amacı, kamu politikalarının, insan haklarının korunmasına, cinsiyete dayalı ayrımcılıkların ortadan kaldırılmasına ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasına ne ölçüde katkı sunduğunu ortaya koymaktır.

Toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik faaliyetlerin izlenmesi çalışmalarının gerisinde dünyanın birçok ülkesindeki kadın hareketlerinin eşitlik talepleri ve mücadeleleri yer almaktadır. 1970’lerden bu yana feminist araştırmalar, kadınlara yönelik eşitsizliklerin ve kadınlar üzerindeki erkek egemenliğinin, toplumsal cinsiyete dayalı işbölümünden ve kadınların esas olarak ev ve bakım işlerinden sorumlu tutulmasından kaynaklandığını ortaya koymuştur. Kadın hareketlerinin mücadelesiyle de bu olgu uluslararası belgelere taşınmıştır. 1995’te Pekin’de toplanan Birleşmiş Milletler (BM) 4. Dünya Kadın Konferansında kabul edilen ve toplumsal cinsiyet eşitliği yönünde en kapsamlı belge olan Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu, eşitsizliklerin temelinde yatan bu hususa dikkat çekmiştir. Pekin Eylem Planında tüm kritik alanlarda eşitsizlikleri gidermek için stratejik hedefler önerilmiş, hedeflere ulaşılması için çeşitli aktörlerin gerçekleştirmesi gereken somut eylemler sıralanmıştır. Stratejik hedeflerin ne ölçüde gerçekleştiğini tespit etmek için mevcut durumu ortaya koyacak araştırmalara, ilerlemeyi izleyecek göstergelere ihtiyaç olduğu belirtilmiştir. Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu sonrasında, izlemenin gereğine yapılan vurguyla cinsiyete göre ayrıştırılmış verinin toplanması ve göstergelerin oluşturulması önem kazanmıştır.

Toplumsal cinsiyet göstergeleri bir toplumda zaman içinde toplumsal cinsiyetle ilgili değişimlere dikkat çeker ve hükümetlerin taahhüt ettikleri toplumsal cinsiyet eşitliğini ne ölçüde gerçekleştirdiklerini ölçmeyi sağlar. Bu göstergeler sadece kadınların ve erkeklerin günlük yaşamlarına dair istatistikleri yansıtmakla kalmaz, aynı zamanda kadınların ve erkeklerin topluma katkılarına, farklı ihtiyaçlarına ve sorunlarına ışık tutar.

CEİD kuruluşundan bu yana yukarıda belirtilen çerçeve içinde toplumsal cinsiyet eşitliğini taahhüt eden, bununla ilgili uluslararası sözleşmelere imza atan devletin uyguladığı kamu politikalarının eşitliği nasıl etkilediğini ortaya koymak için göstergelere dayalı hak temelli izleme çalışmaları yürütmektedir.

Bu çalışmalar şu şekilde sıralanabilir:

• Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Mekanizması: Geliştirici İzleme Projesi Proje, 2013-2014 yıllarında Adana Kadın Dayanışma Merkezi ve Sığınma Evi Derneği (AKDAM), Kadın Dayanışma Vakfı (Ankara), Nilüfer Belediyesi Kadın Danışma Merkezi (Bursa) ve İzmir Kadın Dayanışma Derneği ile birlikte şiddetle mücadele için Şiddet Önleme ve İzleme Merkezlerine (ŞÖNİM’lere) ilişkin izleme planı geliştirmek üzere yürütülmüştür.
• Türkiye’de Hak Temelli İzleme: Sivil İzleme İnisiyatiflerinin Haritalanması ve İzlemede Toplumsal Cinsiyet Perspektifinin Güçlendirilmesi Projesi Hak temelli çalışan sivil toplum örgütlerinin, kamu kurumlarının ve hibe veren kuruluşların izleme faaliyetlerinin haritalanması ve etkinliğinin değerlendirilmesi için 2014-2015 yılları arasında yürütülmüş ve izleme faaliyetlerinin önemi konusunda duyarlılık yaratılmıştır.
• Türkiye’de Katılımcı Demokrasinin Güçlendirilmesi: Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin İzlenmesi Projesi (Faz I) 2017-2019 yılları arasında Avrupa Birliği desteğiyle yürütülen projede, toplumsal cinsiyet eşitliği için çalışan sivil toplum örgütleri, hak temelli izleme yapan örgütler, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı başta olmak üzere, ilgili kamu kurumları ve yerel yönetimlerin eşitlik birimleri hedef grupları oluşturmuştur. Toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik hak temelli izlemenin sistematik bir şekilde yapılması için eğitim, istihdam, sağlık, siyasal kararlara katılım, kentsel hizmetler, din hizmetleri, medya, spor, kadına yönelik şiddet ve insan/kadın ticaretiyle mücadelede toplumsal cinsiyet eşitliği olmak üzere on tematik alanda haritalama ve izleme raporları hazırlanmıştır.
• Türkiyede Katılımcı Demokrasinin Güçlendirilmesi: Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin İzlenmesi Projesi (Faz II) Kısaca CEİDİzler olarak ifade edilen Proje, bir önceki proje kapsamında, Faz I, yürütülen çalışmaları daha da genişletmiştir. Gelir dağılımı, yoksulluk, sosyal yardımlar, adalete erişim, kadın mülteciler, bilim, teknoloji, mühendislik, matematik alanlarında toplumsal cinsiyet eşitliği ile toplumsal cinsiyet eşitliğine erkeklerin katılımı gibi yeni tematik alanlarda haritalama ve izleme raporları hazırlanmıştır. Yerelde hak temelli çalışan sivil toplum örgütlerinin, yerel yönetimlerin, kamu yararına çalışan örgütlerin, akademinin ve sendikaların toplumsa cinsiyet eşitliğine duyarlı hak temelli izleme kapasitelerini arttırmak üzere dokuz proje ilinde Yerel Eşitlik İzleme Platformları oluşturulmuştur. Bu platformların bileşenleri, toplumsal cinsiyet eşitliği ve hak temelli faaliyet gösteren sivil toplum örgütleri, üniversitelerin toplumsal cinsiyet alanında çalışan akademisyenler ve akademik birimleri, kamu yararına çalışan meslek örgütleri, belediyeler ve yerel cinsiyet eşitliği birimleri, sendikaların toplumsal cinsiyet eşitliği ile ilgili birimleri ve uzmanlarıdır.
• Son olarak, Avrupa Birliği tarafından finanse edilen Türkiye’de Katılımcı Demokrasinin Güçlendirilmesi: Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin İzlenmesi Projesinin III. Fazına (CEİDizler Projesi) Eylül 2023 itibariyle başlamıştır.