Tarih: 22.11.2022

ANKARA, 22.11.2022-Avrupa Birligi (AB) tarafindan desteklenen ve Cinsiyet Esitligi Izleme Dernegi’nin (CEID) yürüttügü Türkiye'de Katilimci Demokrasinin Güçlendirilmesi: Toplumsal Cinsiyet Esitliginin Izlenmesi Projesi (CEIDizler) Degerlendirme Toplantisi ve Uluslararasi Konferansi 22 Kasim 2022 tarihinde Ankara’da gerçeklesti.

AB Türkiye Delegasyonu Baskani, Büyükelçi Nikolaus Meyer Landrut ve Cinsiyet Esitligi Izleme Dernegi Yönetim Kurulu Baskani Prof. Dr. Gülay Toksöz’ün katilimiyla gerçeklesen toplantiya, 9 ilden proje paydaslari, sivil toplum kuruluslarindan olusan CEIDizler Hibe Programi yararlanicilari, akademi ve uluslararasi örgüt temsilcileri katildi.

Gülay Toksöz, açis konusmasinda toplumsal cinsiyete dayali esitsizliklerin tüm dünyada varligini sürdürdügünü ve elde edilmis kazanimlarin da tehlike altinda oldugunu söyledi.

Sürdürülebilir Kalkinma Amaçlari’ni benimseyen tüm ülkelerin toplumsal cinsiyet esitligini saglamayi taahhüt ettigini belirten Toksöz, amaçlarin gerçeklesmesi için CEID’in sundugu toplumsal cinsiyet temelli verilere ihtiyaç oldugunu belirtti. Toksöz sözlerine söyle devam etti: “ Bu yil ikincisini hazirladigimiz Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Esitligini Izleme Raporu’nun önemli bir parçasi olan göstergeler ve bunlari kullanarak olusturulan CEID Endeks, hükümetlerin taahhüt ettikleri toplumsal cinsiyet esitliginin ne ölçüde saglandigini ölçmek bakimindan oldukça islevsel… Bu göstergeler sadece kadinlar ve erkeklerin gündelik yasamina dair istatistikleri yansitmiyor, ayni zamanda kadinlarin ve erkeklerin topluma olan katkilarina, farkli ihtiyaçlarina ve sorunlarina da isik tutuyor”.

Toksöz sözlerini: “Veriyi esitlik için topluyoruz. Verilerin olmamasi politikada ilerlemeyi engeller…. Bizim için asil olan sayilarin gösterdikleri ve göstermedikleri üzerinden yürüttügümüz esitlik mücadelesi” diye sürdürdü.

AB Türkiye Delegasyonu Baskani, Büyükelçi Nikolaus Meyer Landrut da yaptigi konusmada sunlari söyledi: “Toplumsal cinsiyet esitligi Avrupa Birligi olarak dis iliskilerimizin bir önceligi. AB’deki pek çok kadin fiziksel ve psikolojik siddete ugruyor. Karar alma, politika süreçlerinde maalesef oranlar düsük. Finansal desteklerin büyük bir bölümünü toplumsal cinsiyet esitligi projelerine veriyoruz ve katki saglamasini hedefliyoruz.” Kadina yönelik siddetle mücadelenin AB’nin gündeminde oldugunu dile getiren Landrut, “El ele vererek mücadeleyi ilerletiyoruz. Ayrimciligin önemli göstergelerinden biri kadina yönelik siddet” dedi.

CEIDizler Projesi kapsaminda toplumsal cinsiyete duyarli verinin elde edilmesi ve izlenmesi amaciyla Adana, Ankara, Gaziantep, Istanbul, Izmir, Trabzon, Eskisehir, Mersin ve Samsun olmak üzere Türkiye’nin 9 ilinde çalismalar yürütüldü, toplumsal cinsiyet duyarli hak temelli izlemeye iliskin yüz yüze ve dijital egitim setleri hazirlandi, Cinsiyet Esitligi Egitim Merkezi bünyesinde bir e-kütüphane olusturuldu ve Periyodik olarak toplumsal cinsiyet esitligini izleme raporlari hazirlandi.

CEID Izler Projesinden bugüne kadar

Sözü geçen dijital egitim setlerine ve raporlarin tamamina su linkten ulasabilirsiniz: https://ceim.ceid.org.tr/

Toplantida sunum yapan Deniz Kandiyoti toplumsal cinsiyet politikalarinin küresel popülist yönetimler tarafindan hedefe alindiginin altini çizip, kadin hareketinin genel gelisiminden ve mevcut duruma dair tespitlerde bulunmustur. Tüm alanlarin toplumsal cinsiyet esitligi gözlügüyle bakilmasini saglayan anaakimlastirma politikalarinin kimi kosullarda devletlerin kadin haklarini kendi çikarlari için kullanmasina vesile olabildigini ve bürokratik mekanizmalara sikistirabildiginin altini çizmistir.

Yakin Ertürk ise kadin hareketinin gelisimini anlatirken özellikle siddetin önlenmesinin, magduriyetin giderilmesi degil, kadinin güçlenmesinin, kadin haklarinin saglanmasinin ve tesisinin kaçinilmaz bir parçasi olduguna vurgu yapti. Kadin haklarinin saglanmasi için yeni otoriter egilimlerle mücadele edilmesi gerektiginin altini çizen Yakin Ertürk dört unsura dikkat çekti. 1) Beden, cinsellik ve üreme haklari savunuculugunu cesaretle yapabilmek. Kadinin bedeni ve dogurganligi üzerindeki taleplere karsi direnmek. 2) Siddetle mücadeleyi, siddetin geçisgenligi ve kesisimselligi düzeyinde oldugu anlayisiyla yürütmek. Böylece kadinlar arasindaki farkliliklarda bölünmeyip ve kadinlar arasindaki baglantilari kurarak ve ortak stratejiler gelistirmeye olanak saglamak. 3) Simdiye kadar çok bel bagladigimiz anaakimi yeniden tahayyül etmek ve dönüstürmek. Anaakimin örgütsel ilkesi olan geçim modelinden bakimin etik bir deger olarak tanimlandigi modele geçmek için paradigma degisimine yogunlasmak. 4) Birbirinden kopuk ilerici hareketleri ortaklasarak bu hareketlerin dönüstürücü potansiyelini güçlendirebilmek.

Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Esitligini Izleme Raporu 2021-2022

CEID Gösterge Uzman Çalisma Grubu tarafindan hazirlanan Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Esitligini Izleme Raporu 2021-2022, 11 Kasim 2022 tarihinde Ankara’da yapilan tanitim toplantisinda kamuoyuyla paylasilmisti. Rapor, CEID’in hazirladigi ve Türkiye’deki toplumsal cinsiyet esitligi alanindaki gelismelere isik tutan ikinci rapor olma özelligi tasiyor.

2020 ve 2022 yillari arasinda uygulanan CEIDizler Projesi süresince yapilan çalismalarin ardindan olusturulan rapor sagladigi verilerle toplumsal cinsiyet esitsizliklerinin güncel durumuna yakin bir mercekten bakilmasina olanak sagliyor.

Raporda öne çikan basliklar sunlar:

 

Siddetsiz Yasam Hakki Ihlal Ediliyor

• 2021-2022’de gerçeklesen en önemli gelisme, 2011 yilinda sözlesmeyi imzalayan ilk ülke olan Türkiye’nin Kadina Yönelik Siddet ve Ev Içi Siddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye Dair Avrupa Konseyi Sözlesmesi’nden (Istanbul Sözlesmesi) 1 Temmuz 2021 tarihi itibariyla çekilmesi. Temel bir hak olan siddetsiz yasam hakkindan Türkiye’de kadinlar yeterince yararlanamazken bu kararin toplumsal cinsiyet temelli siddet açisindan yarattigi sorunlar ve risklerin ne kadar korkutucu oldugu açik.
• Çocuk yasta, erken ve zorla evliliklerin Türkiye’de hala yaygin oldugunu ve kadinlarin çogunun geceleri sokaklarda kendilerini güvende hissetmediklerini de belirtmek sart.
• COVID-19 salgininin yaratmis oldugu sorunlar cinsiyet temelli siddet oraninda artisa sebep oldu. Salgin gerekçe gösterilerek uzaklastirma kararlarinda sürelerin kisaltilmasi, COVID-19 salgini sirasinda Hakimler ve Savcilar Kurulu (HSK) tarafindan yayimlanan ilke karari ile 6284 Sayili Kanun uyarinca alinacak tedbir kararlarinin bir kisminin askiya alinmasi, siddete ugrayan kadinlarin kolluk kuvvetlerine basvurularinda karsilastiklari olumsuz uygulamalar bu durumun sebepleri arasinda.

Isgücü Piyasasinda Esitsizlikler Derinlesti

• 2021-2022 döneminde isgücü piyasasindaki esitsizlikler derinlesti, kadin istihdami olumsuz etkilendi, kadinlar arasinda issizlik oranlarinin çok daha hizli yükselmesiyle kadin yoksullugu artti.
• 2016 yilinda kadinlarin istihdam orani %30,6 iken bu oran 2021 yilinda %28’e düstü. 2016 yilinda isgücüne dâhil olmayan kadinlarin orani %67,5 iken bu oran 2021 yilinda %69,7’ye yükseldi.

Büyüksehir Belediyeleri Hizmetleri Toplumsal Cinsiyet Esitligine Duyarli Mi?

• Rapora göre, 30 Büyüksehir Belediyesinin 12’si Kadin Danisma Merkezi (Ankara, Antalya, Balikesir, Bursa, Diyarbakir, Eskisehir, Hatay, Istanbul, Izmir, Mersin, Mugla, Tekirdag) 11’i Siginma Evi hizmeti veriyor (Ankara, Antalya, Aydin, Bursa, Diyarbakir, Gaziantep, Erzurum, Istanbul, Izmir, Kocaeli, Mersin). Dolayisiyla bakimlariyla çogunlukla kadinlarin ilgilendigi yasli, çocuk ve engellilere yönelik hizmetlerin sunumunda sorunlar oldugu görülüyor.
• 27 Büyüksehir Belediyesinin sadece 13’ü yaslilara yönelik evde bakim hizmetleri sunuyor. Kimi belediyeler bu hizmeti verirken kendi kaynaklarina ek olarak Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanligi’nin Yasli Destek Programi’ndan (YADES) yararlaniyor, kimi belediyeler ise sadece bu program çerçevesinde hizmet sunuyorlar. Program bittikten sonra belediyelerin kendi kaynaklariyla bu hizmeti sunup sunmayacagi bu konudaki kararliliklarini gösterecek.
• Çocuklara yönelik kres ve gündüz bakimevi hizmeti veren sadece 14 Büyüksehir Belediyesi var. 30 Büyüksehir Belediyesinden 16’si engellilere, 10’u ise yaslilara yönelik bakimevi hizmeti veriyor. Bizim için en önemli göstergelerden biri, 30 Büyüksehir Belediyesinin yalnizca bes tanesinde Esitlik Birimi bulunmasi. Belediye hizmetlerinin toplumsal cinsiyete duyarli olabilmesi için bu birimlerinin sayisi artmali.
• Türkiye’de 2022 Mayis ayi itibariyla il ve ilçe belediyelerinde 35 Esitlik Birimi bulunuyor. 30 Büyüksehir Belediyesinden yalnizca, Eskisehir, Gaziantep, Mersin, Izmir ve Trabzon'da Esitlik Birimi oldugu görülüyor.

Büyüksehir Belediyelerinin Stratejik Planlari Çogunlukla Toplumsal Cinsiyet Esitligine Duyarli Degil

• Eskisehir, Mersin ve Izmir Büyüksehir Belediyeleri disinda, planlarin vizyon, misyon ve ilkeler bölümlerinde toplumsal cinsiyet esitligine yer veren belediye bulunmamaktadir. Stratejik Planlarin büyük bölümünde, kadina yönelik siddet bir sorun alani olarak görülmüyor.

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanligi Toplumsal Cinsiyet Esitligi Normunu Terk Etti

• Onuncu Kalkinma Plani’nda (2014-2018), 257 sayili tedbir “Toplumsal cinsiyete duyarli bütçeleme (TCDB) konusunda farkindalik olusturulacak ve örnek uygulamalar gelistirilecektir” seklinde ifade edilmisti. On Birinci Kalkinma Plani’nda ise TCDB kavraminin kullanimi terk edildi. Ayni sekilde, 2019 yili bütçe gerekçesinde “toplumsal cinsiyete duyarli politika, plan ve bütçelerin gelistirilmesinin” önemi vurgulanirken 2020 yili bütçe gerekçesinde “toplumsal cinsiyet esitligi” kavramina yer verilmemistir.
• Merkezi yönetim düzeyinde zaten sinirli olan TCDB uygulamalarinda bir geriye gidis egilimi olmakla birlikte bu yaklasimin ikamesi olarak Kadinin Güçlenmesi Programi’nin olusturuldugu görülüyor. 2021 yili ASHB bütçesinde Kadinin Güçlenmesi Programi için ayrilan pay %0,35 olarak gerçeklesti. 2022 yilinda ise Kadinin Güçlenmesi Programi’na ayrilan kaynagin %0,01 oraninda arttigi görülüyor. Bu artisin yetersiz oldugu oldukça açik.

CEID'in Hak Temelli Toplumsal Cinsiyet Esitligi Endeksi Hesaplandi

• Raporda, CEID tarafindan ilk kez bu yil olusturulan toplumsal cinsiyet esitligi endeksine yer verildi. CEID Endeks, Türkiye’nin toplumsal cinsiyet esitligi performansinin Ekonomik Kalkinma ve Is birligi Örgütü (OECD) ülkeleri ile karsilastirilabilir bir biçimde izlenmesi için olusturuldu. CEID Endeks sirasiyla saglikli yasam hakki, egitim hakki, çalisma hakki, iyi ve yeterli yasam hakki, kararlara katilim hakki olmak üzere bes ana alan ve siddetsiz yasam hakkina iliskin bir uydu alanda ölçülmekte ve 19 alt boyutta toplam 32 gösterge içeriyor.

CEID Endeks'e Göre Türkiye Nerede?

• CEID Endeks degerlerine göre Türkiye, 2010-2020 döneminde 56,5 puan ile 36 OECD ülkesi arasinda 35. sirada yer aliyor. Türkiye, 36. sirada yer alan Güney Kore ile 34. sirada bulunan Japonya arasinda.

 

Raporun tamamina erismek için: https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/handle/1/2121

 

Daha fazla iletisim için:

bilgi@ceid.org.tr